Verónica Martínez Venancio
Los alimentos que se puede encontrar en la Huasteca son una tradición en el consumo familiar pero hay quienes aún no tienen el conocimiento de su existencia.
En la región de la Huasteca Potosina existe gran variedad de alimentos y plantas comestibles, pero hay personas que desconocen su preparación o incluso el hecho de que pueden ser consumidos.
La comida que hay en la región, es costumbre en su consumo para los habitantes del lugar, ya que se puede encontrar cerca de la casa donde habitan las personas o por que ellos mismos lo han sembrado estos alimentos y así adquirirlo por un precio no tan alto en la preparación.
Los alimentos que se dan de acuerdo a la temporada en esta región de la Huasteca son los pemoches, las chochas, los jacubes, los nopales, el suyo y el palmito, estos son los más comunes con respecto que se han consumido durante mucho tiempo y son lo más conocidos. Además existen otros alimentos consumibles que se pueden encontrar en los mercados durante todo el año.
El suyo es uno de los vegetales que se da más en lugares rurales, en partes altas, y húmedas, se consume revolviéndolo con los frijoles, con la masa, y así mismo se puede elaborar una torta con huevo con estas hojitas.
Otra planta típica de la comida rural en la Huasteca, es el pemoche, al igual que también se le conoce la flor de el pemoche, se guisa con chile rojo, con ajonjolí, para preparar tamales, entre otros.
El palmito, que es el corazón de las palmeras, tiene un sabor dulce cuando se consume al momento de haberlo sacado y existe una gran variedad de guisos que se pueden realizar con este alimento.
Los nopales se preparan al gusto de cada quien, alimento más conocido en la Huasteca Potosina. El jacube, es otra planta que se da en esta región y es similar a los nopales e igual de rico como éstos. Su preparación será de acuerdo al gusto para consumirlas, ya sea con chile rojo o con masa.
Otro fruto que es producido en la zona y que es comestible al prepararlo en guisos son las chochas, ésta, es la flor del izote y con ella se pueden preparar diversos guisos de acuerdo al gusto de cada persona. Puede variar el costo de este alimento, dependiendo del tamaño y puede ser de 15 a 30 pesos.
En la Huasteca potosina hay diversas plantas y frutos que pueden ser consumidos, y que son buenos y recomendables para la salud, con los que se preparan platillos ricos para la familia con bajos costos, han venido desde tiempo atrás sobre el consumo de estos alimentos que crecen en esta región como es el pemoche, el suyo, el palmito, y los jacubes y pueden encontrarse en los mercados locales de acuerdo a la temporada.
Kapnelchik a xi waats ti an tsabál an tének jats jún i biyal kapuwal abal an yanel po waats a xi yab in exlal max waats.
Kal an kwenchalab ti an tsabál an tének ti tampotsots waats pilchik i kapnél ani i
tsojól a xi u kapuwab, po waats i atiklabchik a xi yab in exlál jantodha ki in tsejka o max u ejtowab ka kapuwat.
An kapnélchik a xi waats kal an kwenchalab, etsey kwajatits abal ki in kapuw an kwajilomchik, jats kom in ejtowal ki in ela utal ti in kima an atiklabchik o kom jajáchik in tayamal an kapnélchik ani u kalele tsaat in jalbíl tam ka tséjka axé an kapnél.
An kapnélchik a xi u watsinál ti kij kal axé in kwenchal an ténekchik jatschik an jutuku, in witsíl an kóyol, an xakub, an pakak, an dhúyu, ani an palmito, axéchik jats a xi lej u kapuwab ma ti biyalits ti an kij ani jats a xi u lej exláb. Jayej waats pilchik i kapnél a xi u kapuwab u awil ka ela ti an nujnélchik ti in patál an tamub.
An dhuyu pel jún i vegetales a xi u waatsinal jun ti yab pulikchik an xétsintaláb, junti pejach tsénlidh ani junti atsutsúl, u kapuwab xáluludh kal i tsanakw, kal i kóyej, ani antsana jayej ka ejtow ka tsejka i torta kal i dhakchuk kal axé an tsojól.
Pil jayej i kapnél a xi waats ti an kwenchal tének, jats an jutuku, antsana jayej u uchnal in witsilil an te jutuku, u tsejkab kal an tsákíts, kal i dhakpén , aní jayej abal ka tsejkan ti i kwatsám, ani pil yan jantoj.
An palmito, jats in ichich an apats, in kujúw tsíik tam ka kapat tam it kotodh ani kadháb, waats pilchik jantodha u neets ka ejtowab ka tsejka abal kal axé an kapnél.
An pakak u tsejkab jantodha jún in le, jats an kapnel a xi u lej exláb ti an tsábal an ténekchik ti tampotsots. An xákub, jats pil jún a xi u watsinal kal kal axé an tsabál ani jayetsej ka tsúuw ejtil an pakak ani jayetsej in kujúw. U tséjkab jantodha jún in le ki in kapuw, kal i tsákits o kal i kóyej.
Pil i waliláb a xi u watsinal ti an xetsintaláb ani xi u kapuwáb tam ka tsejkan ti kapnél jast in witsíl an koyol ani kal nixe neets u awil ka tsejká pilchik i kapuxtaláb jantodha in le an atiklabchik, Waats pilchik in jalbil kal axé an kampnél , jantodha in puwél ani waats ti lajubó ma jún inik laju in jalbil.
Al in tsabálil an ténekchik ti tam potsots waats pilchik i tsójol a xi u áwil ka kapuwat, kújuw ani lej exbadh abal ki kwajiy alwa, jats tu tséjkab an kújuw kapnél abal ta yanetal kal we i jalbíl, cheének ma ti biyalits ka kapuwat axéchik i kapnél a xi watsinal tejé an kwenchaláb kom ejtil an jutuku, an dhuyu an palmito, a ni an xákub ani u awíl ka ela ti an nujnelchik utál jats jayek kal an kij tam waats.
emsavalles© 2006 - 2024 Todos los derechos reservados. Queda prohibida la publicación, retransmisión, edición y cualquier otro uso de los contenidos sin previa autorización.
Emsavalles Publicidad, Escontría, 216-A, Zona Centro, Ciudad Valles, S.L.P. Tel:481-382-33-27 y 481-381-72-86. emsavalles@hotmail.com. contabilidad@emsavalles.com
No. de Certificado de Reserva Otorgado por el Instituto Nacional del Derecho de Autor: 04-2021-071615041800-203