Verónica MartÃnez Venancio
Los alimentos que se puede encontrar en la Huasteca son una tradición en el consumo familiar pero hay quienes aún no tienen el conocimiento de su existencia.
En la región de la Huasteca Potosina existe gran variedad de alimentos y plantas comestibles, pero hay personas que desconocen su preparación o incluso el hecho de que pueden ser consumidos.
La comida que hay en la región, es costumbre en su consumo para los habitantes del lugar, ya que se puede encontrar cerca de la casa donde habitan las personas o por que ellos mismos lo han sembrado estos alimentos y asà adquirirlo por un precio no tan alto en la preparación.
Los alimentos que se dan de acuerdo a la temporada en esta región de la Huasteca son los pemoches, las chochas, los jacubes, los nopales, el suyo y el palmito, estos son los más comunes con respecto que se han consumido durante mucho tiempo y son lo más conocidos. Además existen otros alimentos consumibles que se pueden encontrar en los mercados durante todo el año.
El suyo es uno de los vegetales que se da más en lugares rurales, en partes altas, y húmedas, se consume revolviéndolo con los frijoles, con la masa, y asà mismo se puede elaborar una torta con huevo con estas hojitas.
Otra planta tÃpica de la comida rural en la Huasteca, es el pemoche, al igual que también se le conoce la flor de el pemoche, se guisa con chile rojo, con ajonjolÃ, para preparar tamales, entre otros.
El palmito, que es el corazón de las palmeras, tiene un sabor dulce cuando se consume al momento de haberlo sacado y existe una gran variedad de guisos que se pueden realizar con este alimento.
Los nopales se preparan al gusto de cada quien, alimento más conocido en la Huasteca Potosina. El jacube, es otra planta que se da en esta región y es similar a los nopales e igual de rico como éstos. Su preparación será de acuerdo al gusto para consumirlas, ya sea con chile rojo o con masa.
Otro fruto que es producido en la zona y que es comestible al prepararlo en guisos son las chochas, ésta, es la flor del izote y con ella se pueden preparar diversos guisos de acuerdo al gusto de cada persona. Puede variar el costo de este alimento, dependiendo del tamaño y puede ser de 15 a 30 pesos.
En la Huasteca potosina hay diversas plantas y frutos que pueden ser consumidos, y que son buenos y recomendables para la salud, con los que se preparan platillos ricos para la familia con bajos costos, han venido desde tiempo atrás sobre el consumo de estos alimentos que crecen en esta región como es el pemoche, el suyo, el palmito, y los jacubes y pueden encontrarse en los mercados locales de acuerdo a la temporada.
Kâapnelchik a xi waâats ti an tsabál an tének jats jún i biyal kâapuwal abal an yanel po waâats a xi yab in exlal max waâats.
Kâal an kwenchalab ti an tsabál an tének ti tampotsâotsâ waâats pilchik i kâapnél ani i
tsâojól a xi u kâapuwab, po waâats i atiklabchik a xi yab in exlál jantâodhaâ ki in tsâejkaâ o max u ejtowab ka kâapuwat.
An kâapnélchik a xi waâats kâal an kwenchalab, etsâey kâwajatits abal ki in kâapuw an kâwajilomchik, jats kom in ejtowal ki in elaâ utal ti in kâimaâ an atiklabchik o kom jajáâchik in tâayamal an kâapnélchik ani u kalele tsaâat in jalbÃl tam ka tsâéjkaâ axéâ an kâapnél.
An kâapnélchik a xi u waâtsinál ti kâij kâal axéâ in kwenchal an ténekchik jatschik an jutukuâ, in witsÃl an kâóyol, an xakâub, an pakâakâ, an dhúyuâ, ani an palmito, axéâchik jats a xi lej u kâapuwab ma ti biyalits ti an kâij ani jats a xi u lej exláb. Jayej waâats pilchik i kâapnél a xi u kâapuwab u awil ka elaâ ti an nujnélchik ti in patál an tamub.
An dhuyuâ pel jún i vegetales a xi u waâatsinal jun ti yab pulikchik an xéâtsintaláb, junti pejach tsâénlidh ani junti atsâutsâúl, u kâapuwab xáluludh kâal i tsanakâw, kâal i kâóyej, ani antsanaâ jayej ka ejtow ka tsâejka i torta kâal i dhakâchukâ kâal axéâ an tsâojól.
Pil jayej i kâapnél a xi waâats ti an kwenchal tének, jats an jutukuâ, antsanaâ jayej u uchnal in witsilil an teâ jutukuâ, u tsâejkab kâal an tsákâÃts, kâal i dhakpén , anà jayej abal ka tsâejkan ti i kwatsâám, ani pil yan jantâoj.
An palmito, jats in ichich an apatsâ, in kujúw tsÃâik tam ka kâapat tam it kotodh ani kadháb, waâats pilchik jantâodha u neâets ka ejtowab ka tsâejkaâ abal kâal axéâ an kâapnél.
An pakâak u tsâejkab jantâodhaâ jún in leâ, jats an kâapnel a xi u lej exláb ti an tsábal an ténekchik ti tampotsâotsâ. An xákâub, jats pil jún a xi u waâtsinal kâal kâal axéâ an tsabál ani jayetsâej ka tsúâuw ejtil an pakâak ani jayetsej in kujúw. U tsâéjkab jantâodhaâ jún in leâ ki in kâapuw, kâal i tsákits o kâal i kâóyej.
Pil i waliláb a xi u waâtsinal ti an xeâtsintaláb ani xi u kâapuwáb tam ka tsâejkan ti kâapnél jast in witsÃl an kâoyol ani kâal nixeâ neâets u awil ka tsâejká pilchik i kâapuxtaláb jantâodhaâ in leâ an atiklabchik, Waâats pilchik in jalbil kâal axéâ an kâampnél , jantâodhaâ in puwél ani waâats ti lajuâbóâ ma jún inik lajuâ in jalbil.
Al in tsabálil an ténekchik ti tam potsâotsâ waâats pilchik i tsâójol a xi u áwil ka kâapuwat, kújuw ani lej exbadh abal ki kâwajiy alwaâ, jats tu tsâéjkab an kújuw kâapnél abal ta yanetal kâal weâ i jalbÃl, cheâének ma ti biyalits kâa kâapuwat axéâchik i kâapnél a xi waâtsinal tejéâ an kwenchaláb kom ejtil an jutukuâ, an dhuyuâ an palmito, a ni an xákâub ani u awÃl ka elaâ ti an nujnelchik utál jats jayek kâal an kâij tam waâats.
emsavalles© 2006 - 2024 Todos los derechos reservados. Queda prohibida la publicación, retransmisión, edición y cualquier otro uso de los contenidos sin previa autorización.
Emsavalles Publicidad, Escontría, 216-A, Zona Centro, Ciudad Valles, S.L.P. Tel:481-382-33-27 y 481-381-72-86. emsavalles@hotmail.com. contabilidad@emsavalles.com
No. de Certificado de Reserva Otorgado por el Instituto Nacional del Derecho de Autor: 04-2021-071615041800-203