Sábado, 20 de Abril de 2024
CIUDAD VALLES, S.L.P.
DIRECTOR GENERAL.
SAMUEL ROA BOTELLO
Semana del 22 de Enero al 28 de Enero 2016

Conociendo un poco de la escritura tének

Conociendo un poco de la escritura tének

Verónica Martínez Venancio



La glotal (Â') y el acento (') juegan un papel muy importante en la escritura tének y su pronunciación.

La lengua tének ha existido en la región por más de 3,000 años y aún se practica en los estados de San Luis Potosí y Veracruz.
El alfabeto tének se compone de 27 grafías las cuales son:

A, a, B, b, CH, ch, CHÂ', chÂ', DH, dh, E, e, I, i, J, j, K, k, KÂ', kÂ', KW, kw, KÂ'W, kÂ'w, L, l, M, m, N, n,O, o, P, p, R, r, S, s, T, t, TÂ', tÂ', TS, ts, TSÂ', tsÂ', U, u, W, w, X, x, Y, y

Conocer el alfabeto ayuda a escribir correctamente en tének. En la escritura de esta lengua encontramos 10 vocales, y estas a su vez, se dividen en dos grupos:

Las cortas (no acentuadas): a, e, i,o,u

Las largas (acentuadas) á, é, í, ó, ú

Otro punto muy importante de la escritura es que las palabras nunca se deben de terminar con una vocal, para ello siempre se cierra con una glotal(Â') o con una aspiración, es decir con una J.

Por ejemplo: pikÂ'oÂ' (perro), teÂ'(árbol) que es glotalizada

Y con aspiración uj (aguacate) y bij (nombre).

Esto es un poco sobre la escritura del lenguaje nativo Tének o Huasteco, el cual es considerado importante conocer su alfabeto, y gracias a los primeros profesores huastecos que han estudiado acerca de la lengua y que han hecho el esfuerzo y dedicación para que sea reconocida esta escritura y la lengua Tének, es que ahora conocemos sobre este alfabeto.

Ki exlaÂ' weÂ' kÂ'al an tének dhuchumtaláb

An tÂ'okÂ'lab(Â') ani an janlab(') lej ti exbadh abal kÂ'al an tének dhuchumtaláb ani jantÂ'idhaÂ' ti neÂ'ets ka uluw.

An tének kawintalab in kwaÂ'al kÂ'wajatits ma 3000 i tamub ani kÂ'wajat tu aynáb an káw ti tampotsÂ'otsÂ' ani Veracruz.

An nikÂ'adh ducheÂ' ti tének i kwaÂ'al jun inik búk i dhucheÂ' a xi jaÂ'its:

A, a, B, b, CH, ch, CHÂ', chÂ', DH, dh, E, e, I, i, J, j, K, k, KÂ', kÂ', KW, kw, KÂ'W, kÂ'w, L, l, M, m, N, n,O, o, P, p, R, r, S, s, T, t, TÂ', tÂ', TS, ts, TSÂ', tsÂ', U, u, W, w, X, x, Y, y

Ki exlaÂ' an dhucheÂ' in tÂ'ajál abal ki dhuchlats alwaÂ' ti tének. An dhuchumtaláb kÂ'al axéÂ' an kawintaláb ki elaÂ' lajuÂ' i kawlab, anitskÂ'ij jayej, kalel tsab i kweneÂ'

Xi jamat: a, e, i,o,u

A xi nakat: á, é, í, ó, ú

JantÂ'oj píl exbadh ti al an dhuchumtaláb kÂ'al an dhucheÂ' jaÂ'its abal ni jaykÂ'ij u talél kÂ'al jun i kawlab, abal nixéÂ' etsÂ'ey kwaÂ'al ka mapuy kÂ'al jun i tÂ'oklab(Â') o kÂ'al an aspiración, kÂ'al an j,

Kom etil: pikÂ'oÂ', teÂ' a xi jats in nehal an tÂ'okbax káw

Ani kÂ'al an aspiración uj,ani bij.

AxéÂ' jaÂ'its jun weÂ' kÂ'al an tének dhuchumtaláb, a nikÂ'adh dhucheÂ' lej ti exbadh abal ki exlaÂ', ani lej ti kÂ'akÂ'namal an okÂ'oxchik tének exopchix abal kÂ'al in tsaplab ani in alwaÂ' tÂ'ójlabil , in tÂ'ajamal abal ka exláj an tének dhuchumtalab ani an kawintalab, jaÂ'its xoweÂ' i exlal an dhucheÂ'chik.

email. veromtzv00@gmail.com

 


emsavalles© 2006 - 2024 Todos los derechos reservados. Queda prohibida la publicación, retransmisión, edición y cualquier otro uso de los contenidos sin previa autorización.
Emsavalles Publicidad, Escontría, 216-A, Zona Centro, Ciudad Valles, S.L.P. Tel:481-382-33-27 y 481-381-72-86. emsavalles@hotmail.com. contabilidad@emsavalles.com
No. de Certificado de Reserva Otorgado por el Instituto Nacional del Derecho de Autor: 04-2021-071615041800-203 04-2022-080212185100-30.